کتاب هزار و یک شب اثر عبدالطیف طسوجی

یکی از کتاب‌های ارزشمند هم از نظر داستانی و هم از نظر تاریخی کتاب هزار و یک شب است. این کتاب که در دل داستان اصلی، داستان‌هایی با موضوعات متفاوت را طرح می‌کند. این‌که این کتاب در اصل مربوط به چه کشوری است و دقیقا چه داستان‌هایی داشته، رازی است که مانند داستان‌های داخلش، از افراد متفاوت روایتی شده است و هیچ‌چیز درمورد این کتاب به طور قطع اثبات نشده است. برخی به دلیل نحوه نگارش کتاب، یعنی داستان‌هایی تو ‌در تو، آن را منصوب به هند می‌دانند و بعضی دیگر به دلیل نام شخصیت‌های اصلی داستان و آشنایی ایرانیان با داستان‌های تو در تو، آن را یک داستان ایرانی می‌دانند.

نام هزار و یک شب در حقیقت نامی است که بعد از اولین انتشار در ایران به این کتاب دادند و نام اصلی کتاب هزار افسان است. به گفته علی اصغر حکمت، هزار افسان برای اولین بار قبل از دوره هخامنشی به وجود آمده و قبل از حمله اسکندر به زبان فارسی باستان هم ترجمه شد. بعدها بغداد تبدیل به یکی از پایتخت‌های علم دنیا شد، و کتاب هزار و یک شب به زبان عربی ترجمه و متاسفانه نسخه فارسی باستانی آن سوزانده شد. خیلی از محققین باور دارند که بعد از ترجمه آن به زبان عربی داستان‌های زیادی به آن اضافه شده و کتابی که در دست ماست دقیقا همان کتاب اصلی نبوده است.

اولین نسخه کتاب هزار و یک شب در زمان محمد‌شاه، پسر ناصرالدین‌شاه و توسط عبداللطیف طسوجی به فارسی ترجمه شده است. این ترجمه با نام کتاب هزار و یک شب و با چاپ سنگی در تبریز منتشر شد که البته بسیار کمتر از داستان‌هایی بود که در کتاب هزار افسان بوده است. در قرن هجدهم میلادی کتاب هزار و یک شب برای اولین بار وارد اروپا شد و در سال ۱۸۵۵ به انگلیسی ترجمه شد.

شهریار که با خیانت همسرش مواجه شده بود، همسر خائنش را می‌کشد، و بعد از آن هر شب یکی از دختران سرزمینش را به عقد خود درمی‌آورد و فردای آن روز آنها را می‌کشد.

این روند آنقدر ادامه پیدا کرد که در نهایت فقط دخترهای وزیر شهرزاد و دنیازاد باقی ماندند. شب اول فرا می‌رسد و شهرزاد به شهریار می‌گوید که خواهر من، همیشه با داستان‌های من می‌خوابد و از او می‌خواهد که به عنوان آخرین شب هم برای او داستان بگوید و شهریار قبول می‌کند. جذابیت داستان‌ها و نحوه تعریف کردن آنها شهریار را مجاب می‌کند که در شب‌های دیگر هم به شهرزاد فرصت داستان‌گویی را بدهد.