کتاب اعترافات آگوستین اثر جیلین کلارک

مجموعۀ قله های ادبیات جهان به معرفی کوتاه و سادۀ مهم ترین آثار ادبی جهان از دوران کلاسیک تا قرن بیستم می پردازد. «اعترافات آگوستین» دومین کتاب از این مجموعه است. اعترافات آگوستین، که نزدیک قرن چهارم میلادی نوشته شده است، در تاریخ فرهنگ اروپا جزء متون بسیار مهم محسوب می شود. آگوستین در این اثر توضیح می دهد که چطور و چرا پیشۀ موفقش و لذت های شخصی زندگی ای تماما غیرمذهبی را رها کرد تا زندگی اش را وقف دعا و مطالعه کند که به درک عمیق خدا و انجیل انجامید. رویکرد اعتراف گونۀ این کتاب «به صورت تاریخ درآوردن» است به بیان دیگر اینکه تجربیات خود آگوستین از دین، فلسفه و ایمان مسیحی را در برابر سیاست، سنت های فرهنگی و مذهبی دنیای کلاسیک قرار بدهد. در اواخر دوران باستان میراث کلاسیک تغییر کرد و به دست نویسندگان مسیحی منتقل شد. نظرات آگوستین راجع به اینکه متون را چطور باید عرضه کرد و خواند، اینکه افراد چطور به زبان گفتار و نوشتار پاسخ می دهند، چطور پژواک را در نظریۀ انتقادی اخیر می یابند، مطرح می شود. دنیایی که آگوستین در آن زندگی می کرد، ساختار، سبک و مقصود از اعترافات، مسئلۀ بلاغت و حقیقت که با جست وجوی شخصی نویسنده به دنبال خود مطرح می شود، همه و همه در این شرح مقدماتی فصیح مورد مداقه قرار می گیرند. نشر چترنگ پیش تر سفر به انتهای شب سلین را از همین مجموعه منتشر کرده است. اعترافات آگوستین را رضا علیزاده به فارسی ترجمه کرده و نشر چترنگ آن را در 155 صفحه به چاپ رسانده است.

بخشی از کتاب قله های ادبیات جهان؛ اعترافات آگوستین

آیا انسان نیک می‌تواند در خدمت دولت باشد؟

در اواخر قرن چهارم میلادی لازم بود که روشنفکرترین کارگزاران دولتی را متقاعد کنند تا در مقام خود باقی بمانند. از زمان افلاطون و سقراط این موضوع که پرداختن به امور خانه و حکومت مانع از خردورزی می‌شود و از طرفی این موضوع که خردمند باید وظایف خویش را در قبال خانواده و شهر به انجام برساند، مورد بحث و مناقشه بود. مسیحیان اعتقادی به این امر نداشتند. عهد جدید تشویقشان می‌کرد که هم‌کیشان را خانواده راستین خود و خود را شهروند مُلکی دیگر بپندارند که موقتاً در دنیایی اقامت گزیده‌اند که دوامی ندارد. این موضوع هنگامی که مسیحیت دین اقلیت بود مشکلی به وجود نمی‌آورد. ولی کنستانتین سی سال پیش از تولد آگوستین، مسیحیت را به دین رسمی و مورد تأیید و تشویق امپراطوری تبدیل کرده بود و تئودوسیوس اول، که هنگام بیست‌وپنج‌سالگی آگوستین به امپراطوری رسید، عرصه را بر کسانی که سعی در احیای کیش قدیمی داشتند تنگ کرد (هرچند که او نیز در عمل به گماردن مناسب‌ترین آدم‌ها به مشاغل مورد نظر ادامه داد).

مهم‌ترین کارکردهای حکومت روم دفاع از امپراطوری و اجرای قانون بود. مسیحیان حکم «قتل مکن» و این آموزه مسیح را که گونه دیگرت را در برابر سیلی بگردان، پذیرفته بودند. آنان موظف بودند نه‌تنها از قتل اجتناب کنند، بلکه خشونت را با عدم خشونت پاسخ گویند. پس چطور می‌توانستند سپاهی‌گری کنند یا به سربازان فرمان قتل دهند یا قانون را با روش‌های معمول شکنجه، به فرض برای اثبات حقیقت، به اجرا درآورند یا کسانی را که توان پرداخت جریمه ندارند، تنبیه بدنی کنند یا حکم اعدام را به اجرا بگذارند؟ سنت مسیحی در طول سه قرنی شکل گرفته بود که همیشه کسان دیگری بودند که در سپاه خدمت کنند و عدالت را به اجرا درآورند. آشتی دادن آموزه‌های صلح‌طلبانه مسیحی با نیازهای قانونی و دفاعی بسیار دشوار بود. بعضی از مسیحیان این کار را همیشه ناممکن پنداشته‌اند. گرویدن آگوستین به مسیحیت هنگامی پیش آمد که احتمالاً بیش از چند سال با حکومت ایالتی و در اختیار گرفتن اعدام و سیاست جانیان و درگیری ضروری (حتی در دستگاه‌های اداری) در امور تأمین هزینه سپاهیان و تدارک آن فاصله نداشت.

استفاده از زور یگانه مشکل مردمی که می‌خواستند به نیکی زندگی کنند، نبود. آگوستین دوستانش را با خود به میلان آورده بود. مردان جوان متخصصی مثل خودش که آفریقایی بودند و می‌کوشیدند تا موقعیت خود را در مشاغل دولتی استحکام بخشند و در تردید بودند که آیا کارشان درست است یا نه. آلیپیوس وکیلی بود که پس از گذراندن سه دوره در مقام مشاور حقوقی، «فروختن مشاوره»، هنوز استخدام نشده بود. آگوستین «سخن‌فروش» بود، یعنی سخنران و آموزگار حرفه‌ای، هرچند مطمئن نبود که بتوان فن بلاغت را آموزش داد. نبریدیوس ادبیات درس می‌داد و دستیار دوست دیگری به نام ورکوندوس بود. آنان درگیر تحکیم فرهنگ و نظامی بودند که تردیدشان درباره آن جدی بود و تا می‌توانستند اوقاتشان را صرف مطالعه و بحث درباره فلسفه و الهیات می‌کردند. آنان در حاشیه کلیسا قرار داشتند. برخی از بهترین دوستانشان و همین‌طور بعضی از افراد مورد تحسین آنان مسیحی بودند.