کتاب یادداشت هایی درباره ی سوسیالیسم اثر جان استوارت میل

انتشار کتابی از جان استوارت میل اندیشمند برجسته و اصیل لیبرالیسم به خودی خود اتفاق خجسته ای است. اما هنگامی که یکی از پیشروهای لیبرالیسم درباره ی سوسیالیسم می نویسد این اتفاق بسی خجسته تر می نماید. نیک می دانیم که میل در سراسر زندگی و در انبوه آثارش هرگز این نظر را کنار نگذاشت که سوسیالیسم بدان گونه که در جنبش کارگری اواخر سده ی نوزدهم در بریتانیا گسترش می یافت تهدیدی برای آزادی است. با این همه آنچه این رساله ی کوچک را شگفت انگیز می کند دفاع پرشور او از سوسیالیسم است .چگونه می توان این تناقض را توضیح داد؟ میل سوسیالیستی بود که آزادی برایش بر همه چیز غلبه می کرد؛ به ویژه منتقد ساختار طبقاتی بریتانیا در سده ی نوزدهم بود و هدف خود را تبدیل همه ی کارگران به افراد کارآفرین و خودمختار و خوداشتغال می دانست این جنبه دقیقاً همان چیزی است که مارکس و انگلس در مانیفست کمونیست در سوسیالیسم آرمان شهری به آن اعتراض کردند .در این رساله ی میل به خوبی می توانیم تضاد آرایی را مشاهده کنیم که «سدهی طولانی نوزدهم آکنده از آن بود جان استوارت میل پیشتر با کتاب انقیاد زنان خوانندگان نسل های پس از خود را از درایت خویش و عشق به آزادی انسان به حیرت واداشته بود و اینک با این رساله بار دیگر با ذهنیت متفکری اصیل مواجه می شویم که با تمام وجود درگیر مباحث پیچیده ی زندگی اجتماعی سده ی نوزدهم می شود.